Propolis – właściwości i zastosowanie kitu pszczelego
Produkty pszczele, takie jak miód, pyłek pszczeli czy propolis, od lat cieszą się popularnością wśród miłośników medycyny naturalnej. Jedną z najszerzej omawianych i badanych substancji jest kit pszczeli (propolis), który od wieków zajmuje ważne miejsce w medycynie ludowej. Jakie są jego właściwości?
Czym jest propolis?
Propolis, inaczej kit pszczeli, to balsamiczno-żywiczna substancja, która powstaje z udziałem pszczoły miodnej. Kit pszczeli produkowany jest z żywiczno-woskowatych wydzielin pączków roślin, takich jak topola, brzoza, wierzba, świerk, jodła, wiąz czy jesion. Pszczoły używają propolisu do uszczelniania ula, dezynfekcji gniazda, łączenia ramek z plastrami i… mumifikacji szkodników, które wtargnęły do ula, np. myszy, jaszczurek czy motyli. Propolis ma zazwyczaj kolor brązowy lub pomarańczowoczerwony. Jest to substancja wrażliwa na zmiany temperatury – przy 70°C przyjmuje postać płynną, przy 36°C staje się plastyczna, a przy 15°C jej konsystencja jest zbita. Propolis jest słabo rozpuszczalny w wodzie, jednak można go zmieszać z organicznymi rozpuszczalnikami, takimi jak etanol czy gliceryna.
Co zawiera kit pszczeli?
Szacuje się, że w propolisie znajduje się nawet 300 substancji o aktywności biologicznej, dlatego jest on powszechnie stosowany jako składnik niektórych preparatów i suplementów diety. Jego skład jest jednak zmienny i zależny m.in. od rodzaju roślin, z których został pozyskany, pory roku i zanieczyszczenia środowiska.
Skład propolisu:
- 41% substancji żywicznych,
- 14% substancji lotnych,
- 15% wosku pszczelego,
- 6% wosku roślinnego,
- 10% substancji garbnikowych,
- 14% domieszek mechanicznych (w tym pyłek kwiatowy),
- inne substancje: polisacharydy, flawonoidy, kwasy aromatyczne, estry, aldehydy, kumaryny, terpeny, sterole, olejki eteryczne, witaminy (A, E, D, B1, B2, B5, B6) i minerały.
Jak działa kit pszczeli?
Kit pszczeli jest znany i stosowany od setek lat. Rzymskie legiony wykorzystywały propolis do leczenia ran, a kobiety stosowały go do pielęgnacji twarzy i ciała. Hipokrates przepisywał kit pszczeli na afty, sińce i wrzody, natomiast Pliniusz zalecał tę substancję na opryszczkę. Również Awicenna cenił propolis i polecał go na egzemę, reumatyzm oraz bóle mięśniowe, a już w XII wieku stosowano kit pszczeli do leczenia infekcji ust i gardła oraz do pielęgnacji zębów. Żyjący w okresie renesansu zielarz John Gerard polecał kit pszczeli na wszelkie typy zapaleń, a w 1600 roku ten produkt pszczeli wpisano na listę leków Farmakopei Londyńskiej. Rosyjscy żołnierze stosowali propolis na rany i infekcje w czasie I i II wojny światowej, a do dziś przeprowadzono wiele badań potwierdzających właściwości kitu pszczelego.
Właściwości propolisu
Kit pszczeli jest ceniony za liczne właściwości, które obejmują niemal cały organizm człowieka. Jerzy Gala (1994) wymienia następujące działanie propolisu:
- przeciwdrobnoustrojowe (przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwpierwotniakowe),
- znieczulające,
- regenerujące,
- immunostymulujące,
- przeciwzapalne,
- przeciwnowotworowe,
- odtruwające,
- przeciwutleniające,
- żółciotwórcze i żółciopędne,
- przeciwmiażdżycowe i rozszerzające naczynia krwionośne.
Autor podaje również kliniczne zastosowanie propolisu: w chorobach skóry, jamy ustnej i zębów, uszu, nosa, gardła, płuc i oskrzeli, serca i naczyń, przewodu pokarmowego, kości i stawów, układu nerwowo-mięśniowego, układu moczowo-płciowego, układu psycho-nerwowego, gruczołów dokrewnych, narządu wzroku, schorzeń geriatrycznych i chorób kobiecych.
Stosowanie produktów na bazie propolisu jest częścią apiterapii, czyli naturalnej kuracji za pomocą produktów pszczelich. Kit pszczeli często jest stosowany jako element profilaktyki przeciw przeziębieniom i stanom zapalnym, a także jako wsparcie leczenia ran i infekcji skóry oraz błony śluzowej jamy ustnej. Prowadzone są również liczne badania nad zastosowaniem propolisu w profilaktyce i wsparciu leczenia nowotworów – Bogdanov (2016), Lee i in. (2005) i Sforcin (2007) wykazali, że stosowanie kitu pszczelego w leczeniu raka pozwala wyeliminować skutki uboczne chemioterapii.
Przeciwwskazania do stosowania propolisu
Niestety nie każdy może stosować kit pszczeli. Głównym przeciwwskazaniem do stosowania propolisu jest alergia na produkty pszczele. Przed zastosowaniem propolisu wykonaj próbę skórną lub doustną – objawy uczulenia to przede wszystkim świąd, zaczerwienienie i wypryski. Ostrożność powinny zachować również osoby z atopowym zapaleniem skóry, chorobami dróg oddechowych, uczulone na jad pszczeli lub balsam peruwiański, a także kobiety ciężarne.
W jakiej formie można stosować kit pszczeli?
Propolis można stosować w różnej formie. Najpopularniejsze są nalewki propolisowe (roztwory etanolowe), tabletki, kapsułki, kremy, maści, emulsje i krople. Najwygodniejszą formą przyjmowania propolisu są kapsułki, takie jak suplement diety PROPOLIS Oleofarm. W opakowaniu znajdziesz 60 kapsułek z kitem pszczelim (100 mg) i witaminą C. Każda kapsułka zawiera ekstrakt z propolisu standaryzowany na 3% zawartości polifenoli. Suplement jest polecany jako wsparcie w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym.
Źródła:
- Walerowicz M., Pasieka, https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/biblioteczka-pszczelarza-z-pasja-ksiazki-pasieki/220-365-faktow-o-pszczolach/2792-propolis [dostęp: 19.07.2023 r.].
- Czy propolis to antybiotyk na miarę XXI Wieku? Nowe badania!, https://apiraws.com/propolis-kit-pszczeli-to-lek/ [dostęp: 19.07.2023 r.].
- Bogdanov S., Propolis: Composition, health, medicine: a review, Bee Product Science 2016.
- Lee Y.T., Don M.J., Hung P.S. i in., Cytotoxic of phenolic acid phenethyl esters on oral cancer cells, Cancer Letters 223, 2005.
- Sforcin JM, Propolis and the immune system: a review, J Ethnopharmacol 113: 1–14, 2007.
- Gala J., Miód i produkty pszczele w profilaktyce i leczeniu, 1994.
- Preparaty z propolisem, https://podyplomie.pl/stomatologia/23520,zastosowanie-preparatow-propolisu-w-procedurach-stomatologicznych?page=2 [dostęp: 19.07.2023 r.].
