Selen

Selen, choć w przyrodzie występuje w niedużych ilościach, w organizmie człowieka pełni szereg ważnych funkcji, zapewniając jego właściwe funkcjonowanie. Podobnie jak inne witaminy i minerały powinien być dostarczany w odpowiednich ilościach, w przeciwnym razie będziemy mówić o niedoborach i konieczności suplementacji. Te można uzupełniać, przyjmując selen w kapsułkach albo stosując selen tabletki.

Selen należy do mikroelementów, czyli minerałów, których ludzki organizm potrzebuje stosunkowo niedużo (nie więcej niż 100 mg na dobę). Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek zmienia się wraz z wiekiem i w zależności od niego wynosi od 15 ?g do 55 ?g na dobę. Zwiększone zapotrzebowanie występuje u kobiet ciężarnych i karmiących. Jest to odpowiednio 60 ?g i 70 ?g.

Zapewnienie odpowiedniej podaży selenu przy stosowanej w naszym kraju diecie zazwyczaj nie stanowi problemu. Podobnie jest w innych krajach europejskich i większości krajów na świecie. Problem może pojawiać się na obszarach charakteryzujących się niskim stężeniem selenu w glebie oraz wodzie, a co za tym idzie w spożywanych przez ludzi produktach. Z sytuacją taką mają do czynienia między innymi mieszkańcy Chin, gdzie występuje wynikająca z niedoboru tego pierwiastka choroba Kaszina-Beka. Jest to endemiczna jednostka chorobowa, charakterystyczna dla obszaru Chin, Tybetu oraz Syrii. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia stawów, czemu towarzyszy ból, obrzęk i ograniczenie ich ruchomości. W Chinach ponadprzeciętnie często występuje też inna dolegliwość związana z niską podażą selenu. Jest to choroba Keshan (nazwa pochodzi od nazwy regionu w Chinach), która rozwija się w wieku dziecięcym i objawia się uszkodzeniem komórek mięśnia sercowego.

Niedobory mogą jednak występować również w naszym kraju, co często wynika z błędów dietetycznych. Mogą się też pojawiać w przebiegu niektórych chorób, w tym: AIDS, mukowiscydozie, fenyloketonurii, niewydolności nerek, chorobach autoimmunologicznych, reumatoidalnym zapaleniu stawów, ostrym zapaleniu trzustki oraz retinopatii i depresji.

Selen, choć występuje w organizmie człowieka w niewielkiej ilości, pełni w nim bardzo ważną funkcję. Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że wbudowany jest w strukturę wielu istotnych dla człowieka białek, w tym kluczowych dla procesów biologicznych przebiegających w organizmie enzymów. Selen chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Bierze też udział w syntezie DNA i procesie apoptozy (zaprogramowana śmierć komórki). Pełni ważną rolę w metabolizmie hormonów tarczycy oraz chroni komórki nerwowe i komórki mięśnia sercowego przed stresem oksydacyjnym. Razem z innym pierwiastkiem wpływa istotnie na układ immunologiczny. Selen i cynk odgrywają ważną rolę w procesie powstawania odporności organizmu, zwiększając poziom wytwarzanych przeciwciał oraz aktywność leukocytów. Poza tym selen może chronić przed zachorowaniem na nowotwory. Z drugiej jednak strony zbyt wysokie stężenie tego mikroelementu we krwi jest czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania.

Należy pamiętać, że bardzo niebezpieczne dla zdrowia są zarówno niedobory, jak i nadmiar selenu. Nieodpowiednia suplementacja może doprowadzić do groźnego zatrucia tym pierwiastkiem. Dlatego przed jej rozpoczęciem powinno się wykonać badania, które pozwolą ustalić poziom pierwiastka w organizmie.

Dla zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na selen ważna jest nie tylko jego podaż w odpowiedniej ilości, ale również dobra przyswajalność. Dla jej zwiększenia warto pomyśleć o zestawieniu takich składników jak selen, witamina A, C oraz E. Poza wymienionymi witaminami pozytywnie na przyswajalność selenu wpływa też białko.