Sprawność ruchowa stawów

Nikt z nas nie potrafi wyobrazić sobie życia bez czynności tak codziennych jak: chodzenie, pisanie, jedzenie, zabawa z dziećmi czy sport. Czynności te mają wspólny mianownik: możemy je swobodnie wykonywać dzięki prawidłowej pracy stawów. Gdy stawy są zdrowe, nie odczuwamy nawet, że codziennie z ich pomocą możemy wykonać setki czynności. To, jak często ich używamy i jak trudno się bez nich obejść zauważamy dopiero, gdy są uszkodzone.

Na dolegliwości związane ze stawami (ból, sztywność, trudność z poruszaniem) skarży się aż 15% ludności Polski, czyli około sześciu milionów osób. Są to dolegliwości związane z rozpoczynającym się procesem chorobowym lub zmianami fizjologicznymi zachodzącymi w organizmie związanymi z wiekiem i procesami starzenia. Chociaż można wyróżnić około stu schorzeń o podłożu reumatycznym, największą liczbę osób dotykają dwie z nich: choroba zwyrodnieniowa stawów i reumatoidalne zapalenie stawów.

Stawy to ruchome połączenia między kośćmi umożliwiające nam poruszanie się. Aby zapewnić swobodę ruchu i zapobiec tarciu kości o kość, stawy pokryte są tkanką chrzęstną. Staw umieszczony jest w torebce stawowej, która od wnętrza wyścielona jest przez błonę maziową. Jej obecność gwarantuje wytwarzanie mazi stawowej – swoistego smaru, którego obecność zapobiega nadmiernemu ścieraniu chrząstki.

Chrząstka stawowa, którą pokryte są zakończenia kości składające się na całość stawu, poddawana jest dużym naprężeniom i stałemu naciskowi. Ze względu na pełnioną funkcję, tkanka chrzęstna wykazuje dużą wytrzymałość mechaniczną, sprężystość oraz pewną zdolność do regeneracji. Tkanka chrzęstna składa się głównie z włókien kolagenu typu II, glikozaminoglikanów (kwas hialuronowy, siarczan chondroityny), a także w mniejszym stopniu z proteoglikanów oraz innych białek. Składniki te tworzą tzw. macierz międzykomórkową. Wypełnia ona przestrzenie międzykomórkowe, dzięki czemu tkanka ma odpowiednią spójność, elastyczność i może prawidłowo funkcjonować.

Kolagen typu II jest białkiem tworzącym tkankę łączną, które wyróżnia wysoka oporność na rozciąganie. Stanowi on główny składnik chrząstek i ścięgien oraz odpowiada za utrzymanie właściwej elastyczności skóry. Włókna kolagenowe tworzą „rusztowanie”, w którym zatopione są pozostałe składniki chrząstki stawowej. Kwas hialuronowy to związek wielkocząsteczkowy, którego unikalną właściwością jest zdolność do wiązania dużych ilości wody. Ze względu na to pomaga zachować odpowiednie nawilżenie, sprężystość i elastyczność tkanki łącznej. Kwas hialuronowy jest składnikiem, który pomaga utrzymać ruchomość stawów i zapobiega ocieraniu kości o siebie podczas ruchu. Chondroityna to trzeci z głównych składników macierzy tkanki chrzestnej. Stanowi budulec do syntezy nowych struktur chrząstki stawowej. Podobnie jak kwas hialuronowy jest związkiem wysokocząsteczkowym o złożonej budowie. Z tego względu absorbcja chondroityny z przewodu pokarmowego do krwi jest utrudniona. Aby zwiększyć przyswajalność tego składnika konieczne jest przekształcenie go w cząstki o mniejszej masie, które mogą być łatwo wchłaniane w jelicie cienkim.

Aby zapewnić właściwą pracę stawu, komórki tkanki chrzęstnej utrzymują stan dynamicznej równowagi między procesami degeneracji struktur chrzęstnych a ich odbudową. Oznacza to, że w strukturach chrząstki stale dochodzi do równoczesnego rozkładu uszkodzonych włókien i jednoczesnej odbudowy nowych elementów w ich miejsce. Niestety, wskutek wzmożonego wysiłku, a także wraz z wiekiem dochodzi do zaburzenia równowagi między tymi dwoma procesami. Przy zwiększonym wysiłku (np. na skutek intensywnego uprawiania sportu lub przy nadwadze) odnawianie struktur nie odbywa się dostatecznie szybko, co spowodowane jest najprawdopodobniej niedostateczną ilością budulca w danym czasie. Natomiast w miarę starzenia się organizmu odbudowa tkanki chrzęstnej nie zachodzi już tak szybko prawdopodobnie ze względu na obniżenie tempa metabolizmu, przy czym jednocześnie chrząstka ulega stałej degradacji. Takie rozchwianie równowagi nie pozostaje bez wpływu na zdrowie. Dochodzi wtedy do trwałych uszkodzeń struktury stawu, których organizm nie jest w stanie naprawić korzystając z zasobów jakie posiada.

Aby chronić nasze stawy przed nadmiernym niszczeniem warto wzbogacać dietę w składniki, które budują chrząstkę stawową. Można je dostać w formie gotowych preparatów w aptekach. Najlepiej wybierać preparaty sprawdzone, o kompleksowym składzie, zwierające składniki o wysokim stopniu przyswajalności.

dr Katarzyna Suchoszek-Łukaniuk