Kurkuma – właściwości i zastosowanie

2025-01-11

Kurkuma (Curcuma longa), znana również jak ostryż długi, ostryż domowy, ostryż Zohary czy szafran indyjski, jest byliną z rodziny imbirowatych, która znajduje zastosowanie w kuchni i medycynie tradycyjnej. Surowcem zielarskim kurkumy jest jej kłącze, a najcenniejszym składnikiem kurkumina, która barwi potrawy na żółtopomarańczowy kolor i wykazuje właściwości prozdrowotne. Sprawdź, dlaczego warto wprowadzić kurkumę do codziennej diety – w postaci przyprawy lub suplementu.

Czym jest kurkumina?

W kłączu kurkumy występują substancje aktywne, które równocześnie odpowiadają za kolor ostryżu długiego. Są to związki polifenolonowe zwane kurkuminoidami, z czego ok. 77% wszystkich kurkuminoidów stanowi kurkumina. Jako dodatek do żywności kurkumina występuje często pod symbolem E100 i jest powszechnie stosowana w produktach cukierniczych, piekarniczych i mlecznych oraz w musztardach, napojach i konserwach.

Z uwagi na hydrofobowy charakter cząsteczki biodostępność kurkuminy dostarczanej z dietą jest niewielka, a najwyższe stężenie obserwuje się 1-2 godziny po spożyciu. Aby poprawić jej rozpuszczalność i biodostępność, zaleca się spożywanie kurkuminy wraz z piperyną – takie połączenie znajduje się w suplemencie diety Kurkuma z czarnym pieprzem.

Kurkumina wykazuje właściwości:

antyoksydacyjne (porównywalne z witaminą C i E),
przeciwzapalne,
przeciwwirusowe,
antybakteryjne,
przeciwgrzybicze,
przeciwnowotworowe,
obniżające cholesterol,
kardioprotekcyjne,
przeciwmiażdżycowe,
ochronne na układ pokarmowy,
przeciwwrzodowe,
żółciopędne i żółciotwórcze.

Ze względu na swoje właściwości kurkumina jest stosowana wspomagająco m.in. w leczeniu cukrzycy, astmy, miażdżycy, artretyzmu, chorób neurodegeneracyjnych (choroby Alzheimera i Parkinsona) i nowotworów.

Co jeszcze zawiera kurkuma?

Kłącze kurkumy jest cennym źródłem energii – w 100 g produktu znajdziemy ok. 390 kcal. Kurkuma zawiera węglowodany, zwłaszcza skrobię (69,4%), białko (6,3%) i tłuszcz (5,1%). W jej składzie obecne są również minerały (żelazo, potas, wapń, sód) i witaminy (C, tiamina, ryboflawina, niacyna). Za aromat kurkumy odpowiadają olejki eteryczne, a za charakterystyczną barwę wspomniana już kurkumina.

Właściwości kurkumy

Działanie kurkumy w dużej mierze pokrywa się z właściwościami kurkuminy, która jest uznawana za najcenniejszy składnik ostryżu długiego. Roślina wykazuje przede wszystkim:

właściwości przeciwnowotworowe – wiele badań wskazuje na to, że kurkumina może zapobiegać przerzutom zmian nowotworowych i wzmacniać działanie niektórych leków stosowanych w terapii nowotworów,
właściwości żółciopędne i żółciotwórcze – badania in vitro na wątrobach szczurów wykazały, że ekstrakt z kłącza kurkumy powoduje wzrost przepływu żółci i stymuluje wytwarzanie kwasów żółciowych,
właściwości przeciwutleniające – kurkuma może zapobiegać wielu destrukcyjnym procesom w komórkach, takim jak utlenianie lipidów w hepatocytach czy destrukcja otoczek erytrocytów,
właściwości hepatoprotekcyjne – działanie ochronne w stosunku do wątroby wynikają przede wszystkim z właściwości przeciwutleniających kurkumy,
właściwości przeciwdrobnoustrojowe – zawarte w kurkumie związki aktywne oddziałują na wirusy, bakterie i grzyby, likwidując wywołane przez nie stany zapalne,
właściwości ochronne na wzrok – większość badań wykazała korzystny wpływ kurkumy na schorzenia oczu, takie jak zespół suchego oka, jaskra, zapalenie spojówek, retinopatia niedokrwienna i retinopatia cukrzycowa (wynika to głównie z właściwości przeciwzapalnych i immunomodulujących).

Zastosowanie kurkumy

Warto włączyć kurkumę do codziennej diety, dodając przyprawę do curry, mięs, ryb, zup, ryżu, jogurtów czy warzyw. Możesz również sięgnąć po suplement diety z kurkumą zawierający ekstrakt z korzenia kurkumy, kurkuminoidy, ekstrakt z nasion czarnego pieprzu i piperynę – skład preparatu został tak skomponowany, by zwiększać biodostępność kurkuminy.

Kurkuma dobrze sprawdza się również w pielęgnacji – ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i przeciwoksydacyjne może być nakładana na skórę, dziąsła, rany, zaczerwienienia i oparzenia. Pamiętaj jednak, że kurkumina silnie (choć nietrwale) barwi skórę.

Kurkumę możesz także dodawać do napojów. Jeśli chcesz sięgnąć po gotowy produkt, w naszej ofercie znajdziesz naturalny sok z imbiru, kurkumy i cytryny – bez dodatku cukru, konserwantów i barwników. Popularnym napojem z kurkumą jest też tzw. złote mleko, które możesz przyrządzić w domu. Ze względu na właściwości pobudzające taki napój warto pić rano.

Jak zrobić „złote mleko”?

Krok 1: Przygotuj pastę z kurkumy

Zmieszaj 2 łyżki kurkumy w proszku z 1/2 łyżeczki pieprzu czarnego i 1/2 łyżeczki imbiru w proszku. Następnie dodaj 2 razy tyle wody, ile jest suchych składników i gotuj przez ok. 8 minut, aż pasta będzie gęsta.