Maślan sodu – właściwości i suplementacja w IBS
Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego (butanowego) należąca do grupy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. Short Chain Fatty Acids – SCFA). Kwas masłowy powstaje w jelicie grubym człowieka wskutek fermentacji bakteryjnej treści pokarmowej – to właśnie maślan stanowi podstawowe źródło energii dla kolonocytów. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe odgrywają ważną rolę w układzie pokarmowym, hamując rozwój patogenów i wspierając wzrost prawidłowej flory bakteryjnej. Z tego względu coraz więcej mówi się o korzystnym wpływie suplementacji maślanu sodu w zaburzeniach czynnościowych jelit, takich jak zespół jelita drażliwego.
Przyczyny i objawy IBS (zespołu jelita drażliwego)
Zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS) to przewlekła choroba czynnościowa układu pokarmowego, której objawy dwa razy częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn i pojawiają się zwykle między 20. a 50. rokiem życia. Szacuje się, że na IBS choruje ok. 11% ludzi na całym świecie.
Przyczyny IBS nie są do końca znane – należą do nich m.in.:
- zaburzenia regulacji osi mózgowo-jelitowej,
- czynniki psychologiczne,
- uwarunkowania genetyczne,
- nadwrażliwość trzewna,
- zaburzenia mikrobioty jelitowej,
- przebyte infekcje żołądkowo-jelitowe,
- długotrwała antybiotykoterapia.
Najczęstszym objawem IBS jest nawracający ból brzucha, któremu towarzyszą wzdęcia, uczucie niepełnego wypróżnienia, biegunka lub zaparcia, nudności i wymioty. Zespół jelita drażliwego może występować z dominującą biegunką (IBS-D), z dominującym zaparciem (IBS-C), ze zmiennym rytmem wypróżnień (IBS-M) lub pod postacią nieokreśloną (IBS-U).
Leczenie IBS polega głównie na łagodzeniu objawów choroby, m.in. poprzez zmianę diety na LOW FODMAP, psychoterapię i farmakoterapię. Jednym ze związków stosowanych w terapii zespołu jelita drażliwego jest właśnie maślan sodu.
Maślan sodu w leczeniu IBS
Kwas masłowy jest naturalnie wytwarzany w jelicie grubym człowieka, jednak jego produkcja bywa niewystarczająca. W takiej sytuacji możemy mieć do czynienia z problemami w zakresie funkcjonowania układu pokarmowego. Maślan sodu znajduje się również w niektórych produktach spożywczych, takich jak sery, mleko czy kiszona kapusta.
Właściwości maślanu sodu:
- chroni florę jelitową i ścianę przewodu pokarmowego przed inwazją bakteryjnych patogenów,
- utrzymuje homeostazę komórek błony śluzowej,
- stanowi podstawowe źródło energii dla komórek nabłonka jelitowego,
- niweluje problemy ze strony układu trawiennego,
- przyspiesza regenerację jelit,
- wspiera organizm w walce z biegunką, zaparciami i wzdęciami.
Zwiększenie stężenia maślanu sodu w jelitach osób chorych na IBS może poprawić motorykę układu pokarmowego, przywrócić prawidłowy skład mikrobioty oraz wesprzeć funkcjonowanie i zwiększyć integralność bariery jelitowej.
W badaniu randomizowanym przeprowadzonym przez Banasiewicza i wsp. (2013) oceniano działanie mikrokapsułkowanego maślanu sodu u pacjentów z IBS. W badaniu wzięło udział 66 osób leczonych przez co najmniej 3 miesiące jedną ze standardowych terapii farmakologicznych, które zostały losowo przydzielone do grupy otrzymującej maślan sodu lub placebo – jako uzupełnienie standardowej terapii. Po 4 tygodniach w grupie przyjmującej maślan sodu zaobserwowano znaczne zmniejszenie bólu podczas defekacji, a po 12 tygodniach również poprawę rytmu wypróżnień. Badanie wykazało, że stosowanie maślanu sodu jako terapii uzupełniającej leczenie IBS może zmniejszać częstotliwość występowania niektórych objawów zespołu jelita drażliwego.
Nowsze badanie Lewandowskiego i wsp. (2022), w którym wzięło udział 3000 niehospitalizowanych osób z potwierdzonym IBS leczonych maślanem sodu w dawce 150 mg dwa razy dziennie przez 12 tygodni, wykazało zmniejszenie bólu brzucha, wzdęć, biegunek, zaparć, pilnego parcia na stolec, nudności i wymiotów. Większość ankietowanych (93,90%) zadeklarowała kontynuację terapii, a 88,9% osób poleciłoby stosowanie maślanu sodu innym pacjentom z IBS.
Jak suplementować maślan sodu?
Na obniżenie poziomu krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych w jelitach mogą wpływać nie tylko choroby czynnościowe układu pokarmowego, takie jak IBS, lecz również spożywanie produktów wysoko przetworzonych, bogatych w cukry proste i ubogich w błonnik. Coraz powszechniejszym sposobem na zwiększenie stężenia maślanu sodu w jelicie jest więc suplementacja – suplementy diety z maślanem sodu zapewniają jego stopniowe uwalnianie na całym odcinku przewodu pokarmowego.
Aktualnie dostępne preparaty umożliwiają suplementację maślanu nie tylko pod postacią wlewek doodbytniczych, lecz również wygodnych kapsułek, takich jak IBESTERAP od Oleofarm. Jest to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego zapewniająca stopniowe uwalnianie maślanu sodu do 8 godzin po spożyciu. Suplement diety Oleofarm jest polecany w zespole jelita drażliwego, a także w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, w zaburzeniach flory bakteryjnej po antybiotykoterapii, przy niedoborach pokarmowych oraz po zabiegach chirurgicznych w obrębie układu pokarmowego.
